Liefde in tijden van seks

De seksuele revolutie heeft ons veel gebracht: openheid, bewustwording en de oproep om eigen keuzes te kunnen maken, juist op het gebied van seksualiteit. Die openheid is zeker nodig geweest: niemand wil meer terug naar de tijd waarin mannen en vrouwen ongelijke rechten hadden en seks één groot taboe was. Toch laat de recente #metoo-beweging en de aandacht voor seksueel misbruik zien hoe kwetsbaar seksualiteit nog is. 

Zo’n vijftien jaar houd ik me nu bezig met alles wat met seksuele gezondheid te maken heeft, in het bijzonder seksuele voorlichting aan kinderen en tieners. Ik schrijf erover, doe onderzoek, debateer, bezoek congressen. En ik spreek ouders, heel veel ouders. Velen houden hun hart vast. Kinderen komen – gevraagd en ongevraagd – steeds jonger met steeds explicietere seks in aanraking. Dat staat haaks op wat iedereen z’n kind gunt: zich op z’n eigen manier en op z’n eigen moment seksueel ontwikkelen. Iedere opvoeder hoopt dat een kind pas aan seks begint als hij of zij zich bewust is van z’n wensen en grenzen. Nare ervaringen kunnen immers nog heel lang nagalmen. 

Lekkere plekjes 

Tegelijkertijd hangt de geest van de jaren zestig en ‘alles moet kunnen’ nog hardnekkig in de lucht. Onze hele maatschappij worstelt met die spagaat. 

Juist omdat we niet meer terug willen naar die krampachtigheid, dreigt de kramp naar de andere kant door de slaan. Alsof het puriteins zou zijn als je vraagtekens hebt bij filmpjes voor tienjarigen over hoe je ‘je clitje’ moet strelen. En alsof het preuts is om te be- nadrukken dat liefde voor veel mensen een onmisbare voorwaarde is om überhaupt van seks te kunnen genieten. 

Blijkbaar zijn we er nog niet en is er in die openheid en de manier waarop over seksualiteit gepraat wordt, nog veel te winnen. Maar hoe dan? We hebben kaders nodig om, in alle vrijheid, eigen veilige keuzes te kunnen maken. Het is maar de vraag in hoeverre kinderen die kaders tegenwoordig nog meekrijgen. Op basisscholen en vanuit de media leren ze wat hun ‘lekkere plekjes’ zijn, er zijn cabaretprogramma’s over seks voor kinderen en ze leren al jong alle feitjes over voorbehoedsmiddelen. Maar wanneer gaat het nog over de kwetsbaarheid en intimiteit van seks? Over gevoelens, liefde en alles wat daarbij komt kijken? Het verlangen van ons volwassenen om onze seksualiteit vorm te geven zoals wij zélf willen, schemert door in hoe er met kinderen over gepraat wordt. Daarbij wordt alleen wel vergeten dat zij nog niet volwassen zijn. Seksuele voorlichting zou niet moeten gaan over vrijheid, maar juist over vertrouwen en veiligheid. 

Liefde als basis

Als moeder van drie dochters maak ik me daar zorgen over. Ik weet dat mijn dochters verliefd gaan worden, verkering krijgen en ontdekken waar ze zich prettig bij voelen. En ja, ze zullen fouten maken – en dat mag. Maar hopelijk niet ten koste van zichzelf, of door achteraf spijt te hebben. Ik kan dus niet anders dan hun vertellen over het echte leven, gevoelens, verlangens, dat verkering niet altijd leuk is, dat seks niet altijd vanzelf gaat en, vooral, hoe belangrijk liefde is. Liefde: voor jezelf en voor de ander. Liefde als basis, voor een veilige relatie en prettige seks. En wat die liefde dan precies is? Dat is het mooie ervan. Dat is persoonlijk en ervaren we verschillend: juist daarom moeten we er, net als over seksualiteit, over praten. Zodat kinderen, tieners en jongeren kunnen ontdekken wat liefde voor henzelf betekent. Laten we niet bang zijn voor de liefde, maar haar op een voetstuk hijsen. Alleen dan kunnen we waarderen en genieten van wat er onlosmakelijk mee samenhangt: onze seksualiteit. 

Arjet Borger

Gezondheidswetenschapper en directeur Care for Sexuality Foundation. Auteur van onder andere Seks voor iedereen (Uitgeverij Prometheus) en Saar en Jop praten over seksualiteit (Ark Media). Bij de Care for Sexuality Foundation verscheen in 2018 de nieuwe lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het basisonderwijs Veiligwijs. Zie ook www.arjetborger.nl en www.veiligwijs.nl.